Presentatie van Prof. Dr. Catherine Verfaillie

Amyotrofische Laterale Sclerose: Kunnen stamcellen iets bijdragen?

Prof. Dr. Catherine Verfaillie, hoofd Interdepartementaal Stamcelinstituut Leuven (KU Leuven Gasthuisberg)
 

Professor Verfaillie haar voordracht werd opgesplitst in een aantal onderdelen:

• Definitie van stamcellen

• Type stamcellen

• Toepassingen van stamcellen in neurale ziektes

• Hoe wordt stamceltherapie realiteit

 

Definitie van stamcellen

Een stamcel is een cel die in staat is om naar één of meerdere andere celtypes te differentiëren. Stamcellen starten steeds met een blanke lei. Hun dochtercellen zijn identieke kopieën die zich differentiëren in niercellen, hersencellen, …

 

Type stamcellen

Embryonale stamcel of ES cel.

ES cellen zijn primitieve of niet-gedifferentieerde cellen die voortkomen uit een embryo van 5 dagen oud (bevruchting eicel gebeurt in-vitro, cfr. IVF technieken). Deze ES cellen, die ontstaan in de blastocyst na de eicel bevruchting, ontwikkelen zich tot een veelheid van gespecialiseerde celtypes (huid, hersenen, bloed, hart, longen, …).

Humane embryonale stamcellen

Er wordt gesteld dat deze stamcellen eveneens bij de mens ontwikkelen tot verschillende celtypes. Dit biedt het perspectief dat heel wat ziektes zouden kunnen worden behandeld. Maar al snel stuit je op problemen, namelijk:

1. wanneer deze worden ingepland bij de mens ontstaat een tumor.

2. afstotingsverschijnselen: methoden moeten worden gezocht om deze te voorkomen

3. ethische problemen en de wetgeving, o.a. vernietiging van teveel aan bevruchte eicellen, …

“Adulte” stamcellen of AS

Een volwassen stamcel is een niet-gedifferentieerde cel die voorkomt in gedifferentieerd weefsel en in staat is om zich zelf te hernieuwen door ontstaan te geven aan gespecialiseerde celtypes van het weefsel waarvan het afkomstig is.

Voorbeelden van deze AS zijn cellen:

- neurale stamcellen uit het hersenweefsel

- bloedvormende stamcellen uit het ruggenmerg

- uit het hart voor hartspiercellen

Maar ontwikkelen deze AS cellen ook celtypes van een ander soort weefsel dan die waarvan zij zelf afkomstig zijn? En zijn volwassen stamcellen even potent als embryonale stamcellen? Dit onderzoek bevindt zich nog in de kinderschoenen, maar zou wel vele perspectieven bieden bij vele ziektes, zoals ALS. Tevens zouden deze AS cellen minder ethische vragen oproepen dan de ES cellen.

 

Toepassingen van stamcellen in neurale ziektes

Prof. Verfaillie legde eerst uit hoe je tot een ES cellijn met een genetische ziekte komt. Hierdoor kan je inzichten verwerven in het ziektebeeld van ALS.

Vervolgens omschreef zij hoe je ES stamcellijnen aanmaakt die neurale cellen ontwikkelen.

Zo kent wel iedereen EPO dat wordt gebruikt in de sportwereld. EPO zijn eigenlijk stamcellen die rode bloedcellen aanmaken. In de geneeskunde vindt EPO zijn toepassing voornamelijk bij kankerpatiënten. Eigenlijk moet er worden gezocht hoe je een soortgelijke EPO kunt maken die uitgroeit naar levercellen, hersencellen, hartcellen, …

Voor onderzoek naar de neurale ziektes komen de MAPcellen in aanmerking omdat deze in staat zijn om neuronen en andere zenuwcellen aan te maken. Bij ALS moet worden nagegaan hoe zij aangetaste omgeving van de neuronen kunnen corrigeren en genezen. Daarnaast moet worden gezocht hoe zij motorneuronen kunnen regenereren. Dit laatste zal het moeilijkste zijn.

Hopelijk leveren de onderzoeken op de fruitvlieg en zebravissen snel resultaten op, want eens we daar positieve resultaten boeken, kan snel worden overgegaan naar testen bij de mens.

 

Hoe wordt stamceltherapie realiteit?

Heel wat werk moet nog worden verricht. Zo moet worden nagegaan:

1. Welke cel: embryonaal versus volwassen stamcellen? Gedifferentieerde of niet?

2. Proeven op kleine dieren

3. Proeven op grote dieren

4. Grootschalige productie

5. Fase 1: klinische testen

Om dit te kunnen realiseren moet worden samengewerkt, want de Leuvense universiteit kan dit niet alleen. Zowel in binnen- als in het buitenland zullen universiteiten en onderzoekscentra hun krachten moeten bundelen.

Toch werd er ook gewaarschuwd voor de stamceltherapieën die nu al op de markt zijn, want tot op heden zijn er nog geen goedkeurde therapieën beschikbaar voor de mens. Ga dus met de nodige voorzichtigheid om bij de berichtgevingen uit China of andere bedrijven en klinieken.

 

Vragen

De meeste vragen handelden over de financiering van het onderzoek en de ethiek naar stamcellen.

Samengevat kan worden gesteld dat het verkrijgen van middelen voor onderzoek verschilt van land tot land. In de Verenigde Staten gebeurt het onderzoek volledig dankzij privé middelen. In Europa ligt dit anders. De EU financiert niet de aanmaak ES stamcellen, maar wel stelt zij middelen ter beschikking vanaf het ontstaan van de cellijnen. Wat betreft België is er financiering onder strikte voorwaarde.

Op ethisch vlak is het duidelijk dat het Vaticaan volledig tegen stamcellen is. Zij herkennen zelfs IVF of in-vitro bevruchtingen niet. De Verenigde Staten nemen dan weer het standpunt in dat IVF wel kan en dat het overbodige aan bevruchte eicellen moet worden vernietigd, maar 70 tot 80% zegt dat onderzoek moet kunnen. De hele discussie draait eigenlijk rond “wanneer spreek je van een mens”. Volgens het Vaticaan is dit vanaf de bevruchting. In het jodendom is dit vanaf het moment dat de vrouw de eerste bewegingen voelt in haar buik. De wetenschap spreekt van een mens vanaf het ogenblik er geen eeneiige tweeling meer kan ontstaan of +/- 14 dagen na de bevruchting.

Share