Bezoek aan het Laboratorium voor Neurobiologie van de KUL

16-10-2012

Met een 10-koppige delegatie trokken wij op donderdagvoormiddag 4 oktober naar Gasthuisberg op zoek naar de zebravissen, die eind 2011 hun huisvesting gesponsord kregen uit het fonds ‘A Cure for ALS’ van de Liga.

Wij worden vriendelijk ontvangen. Professor Ludo Van Den Bosch neemt ons mee naar het lokaal waar professor Wim Robberecht ons even later toespreekt. Ook professor Philip Van Damme komt er bij zitten. Wim Robberecht stelt het laboratorium voor en het studiewerk op Neurodegeneratieve Aandoeningen, voor 95 % ALS. Het unieke karakter van het lab is de nauwe band met de klinische omgeving: de onderzoekers zijn er van doordrongen dat zij voor pALS werken. De algemene gegevens over ALS zijn ons (helaas) goed bekend. Toch legt Wim Robberecht erg specifieke klemtonen. Omdat wij zebravissen willen ontdekken, legt hij ons uit, aan de hand van een duidelijke presentatie, welke rol die spelen in het onderzoek. Het zijn gewervelde dieren, die weliswaar geboren worden buiten een baarmoeder in een eitje, maar die zich vergelijkbaar met een menselijk embryo ontwikkelen. De studieobjecten zijn in de eerste plaats de larven, die vanaf de eerste bestaansstadia opgevolgd worden. Na injecties met onder meer een genetische factor die het klinische verloop van ALS verbetert wordt de groei naar het visstadium opgevolgd. Opvolgingsonderzoek op de zebravisjes kan, onder meer door kleurtechnieken van de zenuwbanen, visueel gebeuren zonder dat er fysieke ingrepen nodig zijn. Aansluitend op dit onderzoek worden de conclusies verder overgebracht naar muismodellen. Hierbij merkt Wim Robberecht op dat zebravissen niet goedkoop zijn en muizen nog veel duurder. Onder meer verzorging, manuele behandeling en de simulatie van een vruchtbare en diervriendelijke werkomgeving drijven de kosten omhoog. Een andere fundamentele opmerking is dat het niet de bedoeling kan zijn dat na deze dierlijke fasen de onderzoeker trots uitpakt met resultaten. De toetssteen en de reden van bestaan van dit werk is het helpen van de pALS. Grootse ontdekkingen met zebravissen en muizen zijn alleen nuttig indien daaruit klinische trials met mensen kunnen gestart worden.

Er lopen een aantal klinische trials, andere werden zonder succes afgerond. Robberecht betreurt die mislukkingen en ziet drie gevaren: het mogelijk afhaken van de farmabedrijven, het vertrek van talentvolle onderzoekers en bovenal de ontgoocheling en het uitstappen van pALS. Hij beklemtoont dat patiënten belangrijk vergelijkend studiemateriaal kunnen aanleveren, bloedstalen of huidstalen waarmee stamcellen kunnen aangemaakt worden. Met de kennis van SOD1 en meer recentelijk van C9orf72 (dankzij Rosa Rademakers) kennen wij de belangrijke mechanismen die de uitbraak van ALS veroorzaken. Door daarop in te werken moet het mogelijk zijn om het uitbreken van ALS bij pALS uit te stellen zonder de ware ‘oorzaak’ van ALS te kennen. De ziektegeschiedenis van enkele bekende overleden pALS zoals David Niven en Mao Zedong leert ons dat het mogelijk moet zijn om ALS te onderdrukken gedurende tientallen jaren, tot zestig jaar zelfs.

Tenslotte drukt Wim Robberecht zijn dankbaarheid uit voor de ALS Liga die optreedt als bron voor financiering en als patiëntengroep die pALS motiveert om mee te werken aan onderzoek. Daarom zal hij nooit nalaten om de naam ‘ALS League Belgium’ te vermelden in publicaties in internationale tijdschriften, zoals bijvoorbeeld over dit zebravissen project.

Vervolgens wordt onze delegatie door Ludo Van Den Bosch rondgeleid in de tabernakels van de onderzoekers. Wij zien de opstellingen met aquaria waar in driehonderd bokalen ongeveer zesduizend zebravisjes zwemmen. In de kamer moet constant nagekeken worden dat de gewenste omstandigheden aanwezig zijn die de visjes tot paren aanzetten. De larven die daar uit ontstaan gaan rechtstreeks naar een labkamer voor bewerking. In die volgende kamer bestuderen wij onder een microscoop de celstructuur waaruit de larve zebravis wordt. Wij bekijken daar ook de injectienaald waarmee een specialiste snel en accuraat het gewenste materiaal inbrengt. In een volgende kamer verblijven muizen van diverse types in kweekbakjes onder optimale omstandigheden, met een vastliggende ‘dag-nacht’ verlichting. Wij maken kennis met een ruimte waar in een steriele kast kiem en virusvrij kan gewerkt worden met celculturen. En verder kijken wij door een microscoop naar tijdelijk verdoofde fruitvliegjes die in een plots grotere gedaante kleuren en ledematen verwerven. In veel laboratoriumkamers staan kasten met uiteenlopende bewaringstemperaturen opgesteld. Een werkomgeving waarin het microscopisch kleine de oorsprong is van grote zwaarwichtige conclusies waarvan wij bevrijdende effecten verhopen.

De ALS Liga dankt Professor Robberecht en zijn team voor de fijne ontvangst en hun harde werk. Wij zijn ervan overtuigd dat dit uitgebreid onderzoek naar resultaten zal leiden voor onze doelgroep en wensen hun allen veel succes.

Share