Doorbraak in stamcelonderzoek voor ALS

Voor het eerst werden in een Brits laboratorium hersencellen gecreëerd met een genetische wijziging die mogelijk betrokken is in fatale spierzenuwziekten. De stamceldoorbraak is de eerste beduidende stap in een groot offensief tegen de slopende ziekte waaraan - onder meer - de vermaarde astrofysicus Professor Stephen Hawking lijdt.

Een team aan het University of Edinburgh, waaronder de pionier Professor Ian Wilmut van het gekloonde Schaap Dolly, vormde gewone huidcellen van patiënten om naar motorzenuwen die “besmet” zijn met het defect. Ze maakten ook “besmette” gliale cellen aan (ondersteuningscellen die de neuronen in het brein helpen zich te handhaven).

De wetenschappers hopen dat het werk duidelijk zal maken hoe de ziekte zich ontwikkelt en dat het zal toelaten om mogelijke therapeutische geneesmiddelen sneller te evalueren. De onderzoekers willen, hoewel ze in de toekomst geen directe genezing uitsluiten, op dit moment nog geen valse hoop opwekken.

De Edinburgh wetenschappers zijn de hoofdonderzoekers van een team uit een nieuw onderzoeksprogramma dat opgestart en gefinancierd (€920.000,-) werd door de Motor Neurone Disease Association. De twee andere teams worden geleid door Chris Shaw professor aan het King’s College in Londen en Tom Maniatis professor aan de Columbia Universiteit in New York.

De drie onderzoeksteams concentreren hun aandacht op TDP-43, een genwijziging die nauw betrokken is bij ALS. Hoewel het slechts in 1% van de gevallen een directe oorzaak lijkt te zijn, treft men bij 90% van de ALS-patiënten in de hersenen het eiwit, geproduceerd door het gen, aan. Dit wijst erop dat de genwijziging een centrale rol speelt in het merendeel van de ALS-patiënten, hoewel de precieze rol nog onduidelijk is.

Een van de hoofddoelen van het ALS onderzoek was het vinden van een eenvoudige manier om de ziekte te bestuderen op een laboratoriumschaaltje. De nieuwe stamceltechnologie maakt dit nu mogelijk want de wetenschappers kunnen nu grote hoeveelheden menselijke zenuwcellen met TDP-43 aanmaken.

Onlangs werd ontdekt dat men door genetische manipulatie gewone huidcellen de eigenschappen van embryonale stamcellen kan geven: dit zijn sterke "moeder" cellen in staat om te evolueren naar praktisch eender welk soort lichaamsweefsel, en vroeger enkel verkrijgbaar uit embryo's. Cellen die op deze manier werden geherprogrammeerd noemt men geïnduceerde pluripotente stamcellen (iPS). De wetenschappers in Edinburgh konden iPS aanmaken uit huidcellen afkomstig van drie patiënten en deze vervolgens omvormen naar gliale cellen en neuronen besmet met TDP-43.

Prof. Siddharthan Chandran, een leidinggevend lid van het team in Edinburgh, omschreef ALS als een "shockerende” ziekte waarvoor geen doeltreffende behandeling bestaat. De ziekte veroorzaakt progressief spierverlies en treft vitale functies zoals ademen en slikken. In het verenigd Koninkrijk doodt deze ziekte elke dag vijf mensen, de meeste patiënten leven twee tot vijf jaar met de ziekte. De helft sterft binnen 14 maanden na diagnose.

De wetenschappers hopen dat het nieuwe onderzoek op zijn minst zal leiden tot behandelingen die de ziekte afremmen. "Pragmatisch geredeneerd, denk ik dat het eerste doel is de ziekte vertragen, het tweede is de ziekte stoppen en de victorie is de functies herstellen ," zei Professor Chandran.

Dankzij iPS cellen kunnen de wetenschappers uit het ethische mijnenveld van het gebruik van menselijke embryo's en gekloonde dier-menshybriden stappen.

Vertaling: Koen De Vleeschauwer

Bron: ALS Independence