Geplande studie ANA-ALS01

Een therapeutische studie met een geneesmiddel genaamd Anakinra is in 2010 gepland voor de lente of de vroege zomer in het ALS-hospitaal van het Charité. In deze studie met codenaam ANA-ALS01 zal de werking op ALS onderzocht worden van een gekend geneesmiddel met het ingrediënt Anakinra.

Anakinra is een biotechnologisch geproduceerd antilichaam dat onder de merknaam Kineret^® goedgekeurd werd in Duitsland en toegepast wordt in de behandeling van reumatische gewrichtsaandoeningen (Reumatoïde Artritis). Anakinra is een immuunremmer gericht tegen het eiwit Interleukine-1. Van Interleukine-1 is geweten dat het de vorming en instandhouding van schadelijke immuunprocessen bevordert, en dat het betrokken is bij Reumatoïde Artritis. De remming van Interleukine-1 door Anakinra is een effectieve behandeling van de ziekte.

De impact en werkzaamheid van Anakinra op ALS is nog onbekend. De geplande klinische studie van Anakinra in ALS is gebaseerd op fundamenteel onderzoek en op experimentele bevindingen. In internationaal werkende groepen – met inbegrip van een groep aan het Max Planck Instituut voor Biologische Infectie in Berlijn - werd in ALS-diermodellen een overmatige aanwezigheid van IL-1 aangetoond, alsook een vertraging van hun ziekteproces wanneer ze behandeld werden met Anakinra.

De experimentele bevindingen die behaald werden met de Anakinra-behandeling in het genetisch gemanipuleerd ALS-muismodel laten echter niet toe conclusies te trekken over de werkzaamheid bij patiënten met ALS, zodat klinische proeven met mensen nodig zijn. Tegen deze achtergrond voeren we een eerste studie uit waarin de verdraagbaarheid van Anakinra wordt onderzocht bij ALS patiënten. Een bijkomend doel van de studie is het evalueren of een vertraging van de ziekte kan worden bereikt, al dan niet in individuele patiënten. Het belangrijkste doel van de Anakinra-tolerantie studie voor ALS is te verduidelijken of het geneesmiddel voldoende veilig en verdraagbaar is alvorens de werkzaamheid op een groter aantal ALS patiënten te onderzoeken. De Anakinra veiligheidsstudie gaat door in ons ALS-hospitaal als enig studiecentrum. In totaal zullen 20 patiënten deelnemen. Om deel te nemen aan deze studie moeten de patiënten voldoen aan een aantal zogenaamde inclusiecriteria en uitsluitingscriteria.

Anakinra is een biotechnologisch geproduceerd antilichaam dat bestaat uit een synthetisch eiwit. Door de grootte van de molecule is het eiwit slechts in zeer beperkte mate in staat om in de centrale gebieden van de hersenen en het ruggenmerg door te dringen. Reden voor deze lage permeabiliteit is de zogenaamde bloed-hersenbarrière. Op basis van deze farmacologische eigenschappen van Anakinra mikt de studie op het ziekteproces op gebieden buiten het centraal zenuwstelsel die ook aangetast worden door ALS, nl. de zenuwbundels (plexus) en de perifere zenuwen (de axonen) tot aan de verbinding tussen deze perifere zenuwen en spieren (de motorische eindplaat). Deze onderdelen vormen samen de micro-anatomische regio van de tweede motorzenuw.

De Anakinra-behandeling richt zich dus tot ALS patiënten die voornamelijk lijden aan de tweede motorzenuw. De focus is de behandeling van patiënten met progressieve musculaire atrofie (PMA). Dit is een klinische variant van ALS, waarbij de patiënten uitsluitend een degeneratie van de tweede motorzenuw vertonen. Klinisch wordt de schade van de tweede motorzenuw gekenmerkt door een duidelijke atrofiëring van de spieren (myatrofie), verslapping van de spieren (perifere verlamming) of een afname van de spiermassa in ledematen en romp (wegsmelten). Uw neuroloog of andere artsen met ervaring in de zorg voor ALS patiënten kunnen dit klinisch aantonen.

Een behandeling van ALS patiënten met ernstige spasticiteit is weinig zinvol want de oorzaak van de spasticiteit is schade in juist die onderdelen van het zenuwstelsel die niet kunnen worden bereikt door Anakinra. Daarom worden patiënten die overheersend lijden aan spasticiteit uitgesloten uit de studie.

Inclusiecriteria

-Diagnose van ALS met overheersend letsel van de 2^de motorzenuw of van de klinische ALS-variant PMA (Progressieve Musculaire Atrofie)

-Klinische symptomen van disfunctie van de 2^de motorzenuw in ten minste één anatomische zone buiten de bulbaire zone

-Symptoombegin van verlamming (parese), ten minste 6 maanden

-Behandeling met het geneesmiddel Rilutek (riluzole) 100 mg/dag gedurende ten minste 1 maand

-Communicatieve vaardigheden, in eigen persoon of via een gemachtigde persoon

-Mogelijkheid tot communiceren, mondeling, handmatig of met behulp van elektronische communicatie

-Toestemming van de patiënt

-Internettoegang in eigen persoon of via een gemachtigde persoon

-Koelvoorzieningen in de omgeving (koelkast) voor Anakinra

-Geen deelneming aan een andere studie van de Drugs Act, zolang men deelneemt aan deze behandeling

Exclusiecriteria

-Diagnose van ALS met overheersend letsel van de 1^ste motorzenuw zonder klinische kenmerken van gelijktijdige schade aan de 2^de motorzenuw in ten minste één anatomische zone buiten de bulbaire zone (klinische variant van een spastische ALS)

-Klinische diagnose van de ALS-variant PLS (Primaire Laterale Sclerose)

-Ernstige onderliggende internistische ziekte

-Vitale longcapaciteit <50%

-Ernstige vermindering van de witte bloedlichaampjes (ernstige neutropenie met absoluut aantal neutrofielen <1,5 x 109 / l)

-Dementie en niet in staat toestemming te geven

-Behandeling met een andere onderzoeksmedicatie <1 maand vóór de studie

-Ziekten en disfuncties die – na beoordeling door de onderzoeker – deelname aan deze studie uitsluiten

-Niet-coöperatie

In het studieprotocol werden verdere in- en exclusiecriteria opgenomen die in persoonlijk contact met de patiënten besproken worden.

Geplande behandeling

U dient zichzelf (of met hulp van een begeleidingsassistent) dagelijks 100 mg Anakinra toe in de vorm van een injectie onder de huid (subcutane injectie). Het geneesmiddel wordt door ons studiecentrum aangeschaft bij een samenwerkende apotheker in de vorm van een regulier commercieel product genaamd “Kineret ®” . De apotheker levert het voorgeschreven medicijn in een koelverpakking op het woonadres van de patiënt. In de huiselijke omgeving moet het medicijn bewaard worden in een koelkast. De gangbare medicatie riluzol 100 mg/dag moet worden voortgezet.

Lengte van deelname

De lengte van deelname bedraagt 52 weken.

Potentiële voordelen van uw deelname

Het voordeel van de deelname aan de studie is een potentieel betere behandeling van uw ziekte. Benadrukt moet worden dat het primaire doel van de studie is: te bepalen of het geneesmiddel veilig en verdraagbaar is.

Potentiële voordelen voor de gemeenschap

Een voorspelling van het therapeutische succes kan niet worden genomen vóór of tijdens de studie. Door deel te nemen in de Anakinra veiligheidsstudie draag je in de eerste plaats bij om de kennis over de ziekte ALS en over de medicatieveiligheid van Anakinra te verdiepen waardoor later een geplande studie naar de werkzaamheid kan gestart worden en hopelijk de behandeling van patiënten in de toekomst mogelijk wordt.

Vertaling: Koen De Vleeschauwer

Bron: Carité Ziekenhuis