Stamcelonderzoek nadert volgende fase. Studies kunnen naar Ann Arbor komen.

Tom Henderson

Eerstdaags wordt verwacht dat de U.S. Food and Drug Administration goedkeuring zal verlenen aan de onderzoekers en artsen van de Universiteit van Michigan (UM), om te starten met de tweede ronde van het fase 1 stamcelonderzoek met ALS-patiënten.

De klinische studies van de eerste ronde van de fase 1 duurden 2½ jaar en werden afgesloten op 22 augustus. Ze omvatten 18 operaties. In totaal werden 15 patiënten éénmaal in de ruggengraat ingespoten met stamcellen, 3 patiënten werden tweemaal ingespoten. Deze operaties werden uitgevoerd door Nicholas Boulis in het Emory University Hospital in Atlanta. Eva Feldman, M.D., directeur van het A. Alfred Taubman Medical Research Institute van de UM en directeur van het ALS-ziekenhuis van de University of Michigan Health System heeft de studie mee ontwikkeld. Nicholas Boulis is één van haar ex-collega’s op de UM. 

Volgens een rapport uitgegeven door Eva Feldman op de jaarvergadering van de American Neurological Association in Boston in samenwerking met de British Neurological Association, diende de eerste studie om de veiligheid te testen, die slaagde met vlag en wimpel.

Vier patiënten van de studiegroep overleden, drie door complicaties van ALS, één door een hartprobleem. Maar geen enkel overlijden was te wijten aan de veiligheid van de studie. “Het ging beter dan ik ooit verwacht en gehoopt heb,” zei E. Feldman over het fase 1 onderzoek. "Er waren geen nadelige effecten". 

De fase 1B studie, die begin december kan beginnen, betreft het injecteren van 3 patiënten onder leiding van Parag Patil, een UM arts. Dit in afwachting van de goedkeuring door het FDA om de klinische proeven te verplaatsen van Atlanta naar Ann Arbor.

De eerste proef bestond uit injecties van 500.000 stamcellen. In deze proef zullen ten minste 1 miljoen cellen geïnjecteerd worden. De stamcellen van deze proeven werden komen uit Rockville, Md, van Neuralstem Inc., nadat een patiënt in 2002 ruggenmergweefsel had gedoneerd. Indien er geen nadelige effecten ontstaan door de verdubbeling van het aantal stamcellen, kan het onderzoek met 32 testpersonen in fase 2 starten in het begin van de zomer. 

“Het is echt geweldig om dit onderzoek terug naar Michigan te halen” zei E. Feldman. “Het klimaat is hiervoor zeer geschikt, niet alleen in de staat, maar ook aan de universiteit”. E. Feldman verwees hiermee naar het omstreden politieke klimaat voor stamcelonderzoek in Michigan, dat zijn hoogtepunt bereikte in 2008 met een stemming voor goedkeuring van embryonaal stamcelonderzoek. Eén van de redenen dat de eerste proef in Atlanta doorging en niet in Ann Arbor was toe te schrijven aan het feit dat dit onderzoek over dezelfde kam werd gescheerd, zei ze. Hoewel de proeven van E. Feldman geen gebruik maken van embryonale stamcellen, dacht men dat Atlanta een betere plaats was om te starten. “Ik kreeg brieven en e-mails tegen deze proeven, maar dat is nu gestopt” zegt ze. Feldman zei dat het eerste doel van de proeffase 1B het testen van veiligheid zal zijn, maar dat deze test ook ontworpen is voor het uittesten van de werkzaamheid. Eén post-operatieve test op 3 patiënten zal gebruikt worden om, door middel van echografie, de bewegingen van het middenrif van de patiënten te evalueren. Andere tests zullen onderzoeken hoe krachtig de patiënten nog kunnen ademen en hoeveel zuurstof ze zullen inademen.

“Eén van de doeleinden van de injecties is het beschermen van de grote zenuwcellen die zorgen voor het ademen” zei Feldman. Een falende ademhaling is dat wat uiteindelijk veel ALS-patiënten doodt.

Op basis van bewijzen van verbeteringen bij sommige patiënten in de eerste ronde van de veiligheidstests verwacht Feldman spectaculaire resultaten bij ten minste enkele van de patiënten, misschien niet in het eerstvolgende onderzoek maar dan toch in de volgende 2 onderzoeken. 

De exacte reden waarom stamcellen ratten en varkens in de dierproeven hebben geholpen en nu ook enkele patiënten, is onduidelijk. De theorie van Feldman luidt dat de cellen de signalen in het lichaam opvangen, de beschadigde cellen repareren en zo langzaam de progressie van de ziekte vertragen of stoppen.

“Dit is iets dat nooit eerder gedaan werd en er was dan ook veel scepticisme in de medische gemeenschap” zei Feldman over de procedure van het inspuiten van stamcellen in het ruggenmerg van patiënten.

“Nu dat ons dit gelukt is, en we weten, dat het niet alleen haalbaar maar ook veilig is, worden vele deuren geopend”. 

In juli kreeg Clive Svendsen, PhD directeur van het Cedars-Sinai Regenerative Medicine Institute in Los Angeles 18 miljoen dollar subsidie van het California Stem Cell Agency om bij 18 patiënten een fase 2A uit te voeren zoals bij de UM-Emory studie, gebruikmakend van zelf afgeleide stamcellijn. De studie, ontworpen voor het testen van de veiligheid en werkzaamheid, zal gebeuren op drie locaties, met inbegrip van zes operaties uitgevoerd door Boulis in Emory.

Svendsen is samen met Boulis beginnen werken met deze stamcellijn in 2003 aan de Universiteit van Wisconsin, reeds voor het partnership van Boulis met Feldman. Problemen met deze stamcellijn, die een medicijn bevatte dat genetisch in stamcellen geïncorporeerd was, duurden jaren om te overwinnen. 

De stamcellen van Svendsen zijn ontworpen met een medicijn genaamd ‘glial-derived neurotrophic factor’. Dit medicijn dient de neuronen te beschermen tegen de gevolgen van ALS.

Feldman is overtuigd dat de proeven van fase 2 met ALS-patïënten zo succesvol zullen zijn dat ze financiering zullen krijgen evenals FDA goedkeuring om te beginnen met soortgelijke stamcel proeven voor patiënten met de ziekte van Alzheimer. Ze heeft ook gewerkt met een subsidie van de National Institute of Health voor de financiering van een Alzheimer studie. “We moeten onze technologie niet beperken tot één ziekte” zegt Feldman. “Er zijn meer Alzheimer patiënten dan ALS-patiënten, en de hersenen kunnen met veel meer stamcellen geïnjecteerd worden dan het ruggenmerg. Daardoor zal Alzheimer gemakkelijker zijn dan ALS” zegt Feldman.

Vertaling: Bea Peeters

Bron: Taubman Medical Research Institute