Biomarkers bij amyotrofische laterale sclerose: huidige stand van zaken en toekomstperspectieven

Samenvatting

Ziekteheterogeniteit in amyotrofische laterale sclerose vormt een bijzonder grote uitdaging in de ontwikkeling van geneesmiddelen. Categorisatie alleen gebaseerd op klinische kenmerken kan ons helpen het ziektebeloop en de levensverwachting te voorspellen, maar er zijn ook kwantitatieve maatstaven nodig die de nauwkeurigheid van de klinische categorisatie kunnen verbeteren. In dit overzicht beschrijven we het zich ontvouwende landschap van diagnostische, categorische en farmacodynamische biomarkers bij amyotrofische laterale sclerose en de rol die ze spelen in het snel evoluerende aanbod aan nieuwe behandelingsmethoden. Op vloeistoffen gebaseerde markers uit cerebrospinaal vocht, bloed en urine doen steeds meer hun intrede als bruikbare diagnostische, farmacodynamische en voorspellende biomarkers. Combinaties van beeldvormende metingen kunnen belangrijke diagnostische en prognostische informatie opleveren, en neurofysiologische methoden, waaronder verschillende op elektromyografie gebaseerde metingen en ook kwantitatieve respons uitgelokt door EEG-magneto-encefalografie en corticomusculaire coherentie, genereren nuttige diagnostische, categorische en prognostische markers. Hoewel geen van deze biomarkertechnologieën volledig is ingeburgerd in de klinische praktijk of in klinische onderzoeken als primaire uitkomstenmaatstaf, zijn er steeds meer sterke aanwijzingen die het klinische nut ervan aantonen.

Hoofdpunten

• De heterogeniteit in zowel de klinische verschijningsvorm als de onderliggende pathobiologie van amyotrofische laterale sclerose bij mensen heeft ervoor gezorgd dat preklinische modellen slechts in beperkte mate kunnen worden omgezet in succesvolle klinische studies.

• De categorisatie van ziekten kan worden verbeterd met behulp van aanvullende en begeleidende maatregelen. Dergelijke biomarkers kunnen diagnostische, categorische en prognostische doelen dienen.

• Biomarkers die het meest in aanmerking komen voor gebruik in het klinische domein zijn onder andere neurofilamenten, die kunnen worden gemeten in serum en cerebrospinaal vocht.

• Veelbelovende nieuwe biomarkers zijn onder andere afkomstig van neurofysiologische beoordelingen zoals kwantitatieve EEG en transcraniële magnetische stimulatie.

• Geen enkele biomarkermodaliteit zal alle diagnostische, categorische, prognostische en farmacodynamische eisen afdoende vervullen om een succesvolle ontwikkeling van nieuwe behandelingsmethoden te garanderen.

• Het toekomstige klinische landschap zal waarschijnlijk verschillende biomarkermodaliteiten combineren met deep learning en artificiële intelligentie om de complexiteit van amyotrofische laterale sclerose ten volle het hoofd te kunnen bieden.

Vertaling: Petra Ghysens
Bon: Nature Reviews Neurology