The Way to A Cure for ALS

Project Move ALS

De ALS Liga slaat de handen in elkaar met het VIB-KU Leuven Center for Brain & Disease Research en werkt samen met hen aan het project Move ALS. Met dit project beogen de onderzoekers van dit onderzoekscentrum een groot aantal ziekteverwekkende mutaties aan te brengen in gezonde stamcellijnen om na te kijken op welke manier het de normale werking van menselijke motorneuronen en allerlei steuncellen van het zenuwstelsel verstoort. Een verdere stap in onze strijd tegen ALS. Dit is enkel mogelijk dankzij de massale steun van onze donateurs van het Fonds A Cure for ALS !

Amyotrofische laterale sclerose (ALS) is een snel neurodegeneratieve aandoening die vooral de motorische zenuwcellen treft. Motorische zenuwcellen zijn belangrijk om onze spieren aan te sturen en wanneer deze uitvallen geeft dit aanleiding tot krachtsverlies en spieratrofie. De ziekte presenteert zich meestal op middelbare leeftijd (50-65 jaar, range 17-85jaar) met focaal krachtsverlies. Bij ongeveer 2/3 van de patiënten start de ziekte met zwakte in een hand of een voet, maar bij 1/3 start het in de tongspier (met articulatie- en slikstoornissen tot gevolg). De ziekte is meestal snel progressief met toenemende hulpafhankelijkheid tot gevolg. Door zwakte van de ademhalingsspieren kan kortademigheid optreden en door het falen van de ademhalingsspieren is de mediane overleving slechts 3 jaar na het ziektebegin. De ziekte is vrij zeldzaam, maar het life-time risico bedraagt toch 1/400. Er bestaat geen afdoende behandeling voor ALS. Riluzole kan het leven met enkele maanden verlengen, maar stabiliseert de ziekte niet. De hoeksteen van de behandeling is multidisciplinaire zorg, waarbij patiënten en hun omgeving zo goed mogelijk ondersteund worden. Bij toenemende slikmoeilijkheden kan een PEG-sonde geplaatst worden. Bij hinderlijke ademhalingsklachten kan niet-invasieve ventilatie tijdelijk soelaas bieden. Om nieuwe behandelingen te kunnen ontwikkelen is het nodig dat we de mechanismen die aanleiding geven tot motorneuronsterfte beter begrijpen.

De afgelopen decennia is de kennis over de oorzaken en de ontstaansmechanismen van ALS sterk toegenomen. ALS komt familiaal voor bij ongeveer 10% van de patiënten, en er zijn reeds meer dan 40 erfelijke oorzaken voor de ziekte beschreven. Helaas blijft bij 85% van de patiënten de oorzaak een mysterie. Er bestaan dus veel verschillende vormen van ALS en op dit moment is het niet duidelijk of al deze vormen gelijkaardige ziektemechanismen vertonen. Hopelijk zijn er gelijkenissen tussen de verschillende vormen van ALS, zodat nieuwe behandelingen mogelijk effectief kunnen zijn voor de verschillende vormen van ALS. 

Het gebruik van menselijke stamcellen die vanuit bindweefselcellen van de huid gekweekt kunnen worden heeft het onderzoek in een stroomversnelling gebracht. Deze stamcellen kunnen omgevormd worden tot motorische zenuwcellen en allerlei steuncellen, waarin bestudeerd kan worden wat er fout loopt bij ALS. Dit soort onderzoek is mogelijk in cellen van patiënten met een gekende onderliggende genmutatie, maar ook van patiënten waarbij de oorzaak onduidelijk is.

Door gebruik te maken van de CRISPR/Cas9 technologie is het mogelijk om de mutatie die ALS veroorzaakt te corrigeren in cellijnen van patiënten met een erfelijke vorm van ALS. Anderzijds is het ook mogelijk om snel verschillende ziekteverwekkende mutaties te veroorzaken in een gezonde stamcellijn. Op die manier kunnen we stamcellen krijgen die genetisch exact hetzelfde zijn, behalve op de éne plaats die ALS veroorzaakt. We noemen dit isogene paren: cellen die slechts van mekaar verschillen door de aanwezigheid van één ziekteverwekkende genmutatie, maar voor de rest identiek zijn. Het grote voordeel van hiervan is dat we veel preciezer kunnen vaststellen wat er fout loopt door de aanwezigheid van een bepaalde genmutatie en veel sneller de ziektemechanismen die aanleiding geven tot motorneurondood kunnen bestuderen. Bovendien vertrekken we van een gezonde stamcellijn en moeten we dus niet steeds opnieuw stamcellen maken vanuit huidbindweefsel cellen (die is een lang en tijdrovend proces).

Momenteel zijn er meer dan 40 genen gelinkt aan ALS en door de steun van de ALS Liga zijn er reeds een vijftal nieuwe genmutaties aangebracht, die momenteel verder bestudeerd worden in het VIB-KU Leuven Center for Brain & Disease Research. De bedoeling is om op korte termijn nog veel extra genmutaties aan te brengen, omdat dit zal toelaten om te kijken wat er precies fout loopt bij de 40 verschillende ALS genen, maar ook om te kunnen kijken in welke mate dezelfde pathways verstoord worden door de verschillende genmutaties. Dit zal onze kennis over de ziektemechanismen van ALS in een stroomversnelling brengen en toelaten een betere kijk te krijgen op hoe we dit kunnen behandelen. De ALS Liga wenst Prof. Dr. P. Van Damme en Prof. Dr. L. Van Den Bosch veel succes bij dit onderzoek en hoopt dat dit onderzoek kan bijdragen om de visie van de Liga te verwezenlijken: Een toekomst waarin ALS geen doodvonnis meer is, maar een geneesbare ziekte. Een wereld waar zowel oorzaak als remedie gekend zijn. We zijn bijzonder dankbaar voor de financiële steun van onze donateurs van het Fonds A Cure for ALS zonder wie dergelijk onderzoek niet mogelijk zou zijn !