Biobanking voor ALS onderzoek

UZ Leuven – Dienst Neurologie
Laboratorium voor Neurobiologie, VIB – KU Leuven Center for Brain & Disease
Herestraat 49 bus 602, 3000 Leuven

Prof. Dr. Philip Van Damme

Het ontwikkelen van nieuwe behandelingen voor ALS wordt bemoeilijkt door een gebrek aan kennis over de ontstaansmechanismen van deze ziekte bij de mens. Om beter te begrijpen wat er fout loopt in motorische zenuwcellen, worden verschillende soorten ziektemodellen gebruikt. Kleine proefdiermodellen (zoals de fruitvlieg of de zebravis) kunnen ons snel nieuwe inzichten verschaffen. Grotere proefdieren (vooral transgene muizen) worden ingeschakeld om bepaalde nieuwe ziektemechanismen te valideren. Sinds kort wordt er meer en meer gebruikt gemaakt van menselijke motorneuronen, die gemaakt kunnen worden vanuit stamcellen. Nieuwe inzichten gegeneerd op basis van die ziektemodellen, moeten uiteindelijk ook gevalideerd worden bij de patiënten zelf. Het verzamelen van patiëntenstalen met het oog op wetenschappelijk onderzoek wordt ‘biobanking’ genoemd. Hierbij worden verschillende soorten stalen verzameld van ALS patiënten. De belangrijkste onderzoeksstalen, die verzameld worden zijn:

● Bloed: hieruit wordt zowel het erfelijk materiaal (DNA), het serum als het RNA (de boodschapper molecules die de code tot het vormen van eiwitten bevatten) geïsoleerd.

● Lumbaal vocht: door middel van een lumbale punctie verkrijgt men een staal van het cerebrospinaal vocht (of lumbaal vocht), de vloeistof die zich rondom de hersenen en het ruggenmerg bevindt.

● Huidbiopsie: onder lokale verdoving wordt een klein stukje van de huid genomen, waaruit onderhuidse bindweefselcellen worden opgekweekt en omgevormd tot een soort stamcel of iPSC (“induced pluripotent stem cell”).

● Hersen- en ruggenmergautopsie: na het overlijden kunnen de hersenen en het ruggenmerg van ALS patiënten gebruikt worden voor onderzoek.

De onderzoeksstalen zijn van grote waarde voor verschillende soorten onderzoek. De DNA stalen zijn onmisbaar in de zoektocht naar erfelijke oorzaken van de ziekte en erfelijke factoren die het ziekteverloop bepalen. De huidbiopten worden omgevormd tot iPSCs, die op hun beurt een bron van menselijke motorneuronen zijn. Bloed en lumbaal vocht stalen worden gebruikt om nieuwe testen te ontwikkelen die toelaten de diagnose van ALS te bevestigen en het ziekteverloop in kaart te brengen. De hersen- en ruggenmergstalen van ALS patiënten zijn onmisbaar om na te gaan welke eiwitten klonteren in de ziekte. Kortom, biobanking is onmisbaar voor doeltreffend onderzoek. Helaas is het erg moeilijk om hiervoor onderzoeksgeld te bekomen.

Werkplan en kostenplaatje:

De neurobiobank te UZ Leuven is reeds opgestart. Alle goedkeuringen en procedures zijn reeds in orde. Voor de collectie van stalen wordt intensief samengewerkt met het Labo Geneeskunde UZ Leuven (Prof. Koen Poesen). Voor de hersen- en ruggenmerg autopsies wordt samengewerkt met de dienst Pathologische Ontleedkunde UZ Leuven (Prof. Dietmar Thal). Om de collectie van de verschillende stalen te coördineren en het onderzoek met deze stalen in een stroomversnelling te brengen is een onderzoeker nodig die zich hier specifiek op toelegt.

Hiervoor dient een wetenschappelijk medewerker (50.000 €/ jaar) aangenomen te worden.