ALS/MND 2023: Europese studie over factoren die de ziektevoortgang beïnvloeden

Een analyse van gegevens van bijna 21.600 patiënten die deelnemen aan PRECISION-ALS

Genetische en klinische factoren die de voortgang van ALS kunnen beïnvloeden, werden onlangs geïdentificeerd in een gegevensanalyse van PRECISION-ALS, een groot Europees onderzoekproject.

De bekende risicofactoren werden bevestigd: genetische mutaties in C9ORF72, een bulbaire aanvang en een snellere functionele afname hielden verband met een kortere overlevingsduur. Dat gold ook voor een aanvang van de ziekte op latere leeftijd.

Er doken echter ook verschillen op tussen de verschillende deelnemende centra, zoals de tijd die verstreek alvorens interventies nodig waren als het plaatsen van een voedingsbuis (gastrostomie) of non-invasieve ventilatie. De oorzaken hiervan vergen volgens de wetenschappers verdere studie.

Harry McDonough, klinisch onderzoeker aan de University of Sheffield in Engeland, en Alejandro Caravaca Puchades, clinicus verbonden aan het ziekenhuis van Bellvitge in Spanje, bespraken deze bevindingen in een mondelinge presentatie met als titel ‘Mapping the natural history of ALS in Europe’ (‘Een staalkaart van de natuurlijke geschiedenis van ALS in Europa’), die ze gaven tijdens het 34ste Internationaal Symposium over ALS/MND, dat vorige week plaatsvond in Bazel in Zwitserland. Ze deden dat virtueel nog eens over en kregen de steun van Biogen, dat eveneens de PRECISION-ALS-studie ondersteunt.

Waarschijnlijke voortgang van ALS op basis van factoren als de diagnosesnelheid en het ziektetype bij de aanvang

PRECISION-ALS werd vorig jaar gelanceerd. Het gaat om een Europees samenwerkingsverband met als breed doel tot een beter begrip te komen van de natuurlijke geschiedenis van ALS en de factoren die invloed hebben op de verschillen qua symptomen en voortgang.

“We weten dat er bij ALS veel verschillen bestaan tussen patiënten onderling”, zei McDonough tijdens de presentatie. “Door de natuurlijke geschiedenis van de ziekte te bestuderen, hopen we de factoren die een invloed hebben op deze variatie te kunnen doorgronden. Dit leidt dan hopelijk tot betere klinische resultaten bij de patiënten … en ook tot onderzoek waar ze baat bij hebben.”

Bij het project zijn 9 klinische sites in 8 landen betrokken en er nemen klinisch onderzoekers, datawetenschappers en partners uit de industrie aan deel.

De recente analyse betrof de bestaande gegevensstudie van PRECISION-ALS. Dat wil zeggen dat het ging om een analyse van al eerder verzamelde en bestaande klinische gegevens. De 9 sites leverden informatie over de patiënten die in hun individuele gegevensbanken was opgeslagen. Die gegevens werden dan gecombineerd om te komen tot een op een populatie gebaseerde beoordeling van de voortgang van de ziekte vanaf de aanvang van de symptomen, de diagnose en de klinische interventies, tot het overlijden.

Het ging om 21.571 ALS-patiënten, van wie de meesten mannen waren (57,2%) en van wie de gemiddelde leeftijd 63,9 jaar bedroeg. Tussen de aanvang van de symptomen en de diagnose verliep ongeveer een jaar.

De ziekte ving vroeger aan bij de mannen, bij patiënten bij wie de ziekte in het ruggenmerg begon— met als eerste symptoom zwakte in de ledematen — en bij mensen met mutaties in de met ALS geassocieerde genen FUS of SOD1.

Individuen met een bulbaire aanvang — met aanvankelijke symptomen die spieren in het hoofd en in de hals aantastten die verband houden met de spraak, slikken en ademen — en mensen met mutaties in het C9ORF72-gen kenden een korter diagnostisch uitstel.
Een vroegere aanvang van de symptomen bleek verband te houden met een trager functioneel verval — een afname van minder dan 0,3 punten per maand in de score van de patiënten op de Gereviseerde Functionele Meetschaal voor ALS (ALSFRS-R) — in vergelijking met patiënten bij wie de ziekte intermediair of snel evolueerde. Een snellere functionele afname — meer dan 1,06 op de ALSFRS-R-schaal — was dan weer geassocieerd met een korter diagnostisch uitstel.

Bij bulbaire aanvang en C9ORF7-mutaties is een gastrostomie sneller nodig

De gemiddelde overlevingsduur van deze patiënten bedroeg 2,59 jaar. ALS met bulbaire aanvang, een snelle ziektevoortgang, een oudere leeftijd bij de aanvang (70 of ouder) en FUS- en C9ORF7-mutaties bleken bij een slotanalyse allemaal onafhankelijke voorspellende factoren te zijn voor een kortere overlevingsduur. Een betere longfunctie en een latere ALS-diagnose hielden dan weer verband met een langere overlevingsduur.

De tijd die verstreek voor het tot bepaalde klinische interventies kwam — met name gastrostomie en non-invasieve ventilatie — werd eveneens beïnvloed door deze factoren. Daarbij was er bij bulbaire aanvang en C9ORF7-mutaties op een vroeger tijdstip een behoefte aan gastrostomie.

Uit aangepaste statistische analyses bleek bovendien dat het starten van non-invasieve ventilatie specifiek verband hield met ALS die met ademhalingsproblemen begint enerzijds en met het mannelijke geslacht anderzijds, terwijl een betere longfunctie en een langer diagnostisch uitstel de behoefte aan zulke ventilatie uitstelden.

Er werden beduidende verschillen opgetekend tussen de diverse klinische sites aangaande de tijd die verstreek tussen de diagnose en een gastrostomie of non-invasieve ventilatie, alsook de gemiddelde longfunctie bij de start van de ventilatie.

Analyses die rekening hielden met deze factoren wezen erop dat centra die minder bereidheid betoonden over te gaan tot non-invasieve ventilatie slechtere overlevingsresultaten optekenden, al waren de verschillen niet statistisch significant.

“We willen onderstrepen dat we over onvoldoende gegevens beschikken om op basis hiervan definitieve conclusies te trekken”, zegt McDonough.

De wetenschappers merken ook op dat het “momenteel niet duidelijk is of de verschillen tussen de klinische sites te wijten zijn aan verschillen in de klinische praktijk, verschillen tussen de cohorten, verschillen qua data-inzameling of een combinatie van deze factoren”.

PRECISION-ALS werkt aan een prospectieve studie waarbij gegevens van 9 sites zullen worden verzameld met behulp van een specifiek dataplatform om de uniformiteit te bevorderen.

Vertaling: Bart De Becker
Bron: ALS News Today